Ik opende vanmorgen de gordijnen van mijn kamer en wat zag ik? Prachtige bladeren aan de bomen. Zo mooi, een prachtig schilderij. Ik keek en hoorde de bladeren met elkaar praten. Het ene blad zei: "Ik ga zo vallen. Weet jij hoe dat is?" Het andere blad zei: "Nee, ik ben nog nooit gevallen. Het wordt mijn eerste keer, ik heb altijd aan de tak gehangen. Ik ben helemaal geel geworden, al mijn energie vloeit weg. Wat gebeurt er?" Het andere blad was ook helemaal geel geworden en zei: "Heb je het nieuws al gehoord, we gaan allemáál vallen. Stel je voor, geen enkel blad meer aan de boom. We gaan allemaal vallen, geen uitzonderingen. Wat eng, waar gaan we naartoe?" Een blad begon te huilen en zei: "Ik heb gehoord dat ik uit elkaar val als ik daar beneden lig, dan ben ik niets meer. Er komt een moment dat ik geen blad meer ben, dan ga ik dood, het ergste moment van mijn leven."

Op weg naar je wortels

Ik stond daar bij het raam en zei tegen de bladeren: "Ik heb jullie gehoord en ik heb iets gezien. Ik heb de wortels gezien, jullie gaan naar de wortels. Jullie zijn niet alleen maar een blad, jullie zien de totaliteit niet. Jullie denken dat jullie maar een klein deel van de boom zijn, maar ik heb jullie wortels gezien. Jullie gaan niet dood, jullie gaan terug naar de wortels. De wortels zijn niet te zien met de zintuigen, ze liggen onder de grond."

Maar het is niet de schuld van de bladeren, dat ze de wortels niet zien. Ik kan ze wel zien, ik zie heel diepe wortels in de aarde. En zodra je de wortel ziet, overstijg je het idee: ik besta of ik besta niet. Dus ik zei tegen de bladeren: "Jullie geloven in bestaan en niet-bestaan, omdat jullie de wortels niet kunnen zien. Maar als jullie de wortels zien, gaan jullie lekker vallen." Maar de bladeren gaven zich niet direct gewonnen en een van hen sprak: "Ben ik nooit alleen het blad geweest? Dat geloof ik niet, ik ben maar klein en de boom is heel groot. Vertel me geen verhaaltjes om me te troosten, Cuong, alle bladeren gaan gewoon dood. Dat heb ik gehoord, en ik geloof dat dat de waarheid is. Ik heb goed mijn best gedaan, ik heb 24 uur per dag de zon omgezet in energie. Ik heb mijn leven geleid en dat was het dan."

Wij leven net als de bladeren. We zijn tevreden met kleine dingen. Sta, bij een loopmeditatie, eens even stil, en kijk. Probeer te zien hoe groot een blad eigenlijk is. Dat is diep kijken, dat is meditatie; loopmeditatie is kijken en herkennen. Herkennen wat er nu is. Alleen als we diep kijken kunnen we de wortels zien.

Leven met het inzicht dat je groter bent dan je kunt zien, geeft je stabiliteit. En dat heb je nodig om je lijden los te kunnen laten. Als je het lijden in een beperkte ruimte ziet, is het verschrikkelijk. Als je hetzelfde lijden in een grotere ruimte kunt zien, is het helemaal niet meer zo erg. Als je denkt dat je alleen maar ik bent, is het lijden verschrikkelijk. Dan is het verschrikkelijk om dood te gaan, want dan ben je niets meer. Je gevoelens, je gedachten, je huis, je gezin, je bankrekening, je kunt het allemaal niet meenemen.

In Vietnam hebben ze de gewoonte om geld naar overledenen te sturen door papiergeld te verbranden. Dat is geen echt geld, het is symbolisch geld om uit te geven in de andere wereld. Het is voor geliefden, dus mensen sturen veel geld. Het geld dat op je bankrekening staat, kun je niet meenemen. Mensen in Vietnam hopen dat er geld naar hen gestuurd wordt als ze overleden zijn, en daar zit een mooie les in. Stel je eens voor dat er niemand is die jou geld wil sturen, niemand die jou iets gunt, niemand die jou wil helpen. Ik moet denken aan A Christmas Carol van Dickens, een klassiek verhaal over iemand die niets kan geven. Hij was heel ongelukkig. Waarom kan hij niets geven? Hij denkt: ik ben alleen ik. In het boeddhisme noemen we dat een misverstand, of onwetendheid. Je denkt ik ben alleen maar een blad, je ziet jezelf als heel klein, heel beperkt. Je denkt dat het belangrijk is om te houden wat je hebt, en je durft niet te geven. Maar op het moment dat je doodgaat, moet je echt alles loslaten. Daarom is het goed om over je dood te mediteren. Je bent bang voor de dood. "Ik ga vallen, Cuong! Ik ben bang."

Voorbij de zintuigelijke ervaring

In 2001 hoorde ik, in Deer Park in Californië, een lezing van een oudere vriend van Thay. Hij stak zijn hand op en zei: "Bestaat dit wel, leerlingen?" Hij deed zijn hand weer naar beneden en vroeg: "Bestaat het nu wel?" Ik snapte er niets van en dacht: wat een flauwe lezing. Hij legde het verder niet uit. Ik probeerde te begrijpen wat hij bedoelde. Hij wilde ons inspireren om dieper te kijken. Hij wilde iets overbrengen door het niet met woorden uit te leggen. Dat kwam wel bij mij binnen, maar toch begrepen wij niet wat hij bedoelde. We zaten vast in het ja en nee, in de dualiteit. Maar nu weet ik dat hij het snapte, hij zag iets dat het ja en nee overstijgt. Deze zenleraar vertelde het op zo'n manier, dat ik het niet begreep. Waarom zou hij dat doen? Om ons te helpen om de wereld voorbij de zintuigen te ontdekken. Als je alles snapt, ben je nog niet ver. Dan zit je vast in je denken, in de taal. We hebben zes zintuigen, de ogen, de oren, de neus, de tong, het lichaam en het denken. Door manas kunnen wij gedachten produceren. Maar deze zenleraar probeerde iets te vertellen dat voorbij de zintuigen gaat. Om een diepere wereld te zien, moet je dieper kunnen kijken.

Ik heb iets ontdekt waar ik ook niet over kan praten. Maar ik kan je wel begeleiden om er steeds dichterbij te komen, want ik help je om ‘dit ben ik’ los te laten. Loslaten is er dichterbij komen.

Mijn eerste ontdekking is dat het inzicht in de wortel je voldoende begeleiding geeft.

De tweede ontdekking is de directe ervaring van de wortel. Je gaat voorbij de dualiteit en het geluk wordt groter.

Dit is niet vast te pakken, het is niet te vatten met je denken. Het direct ervaren gaat voorbij zintuiglijk ervaren. Je ziet: ik ben een blad en ook de wortels. Wat je hiervoor nodig hebt, is je hart. De deuren van jouw hart moeten openstaan. Dan kun je het voelen. Wanneer de deuren van je hart openstaan, ervaar je rust en geluk. Je voelt. Dit is ‘niet denken’, en dat geeft een heel stabiele rust. Je ervaart: ik ben meer dan een blad. En dat is prachtig. Stel je eens voor dat je dat kunt voelen, wat valt er dan nog vast te houden? Hoe meer je loslaat, hoe meer je de kans hebt om dat te kunnen voelen. Al ervaar je het maar een seconde, meer heb je niet nodig.

De Boeddha vertelde daarover, na een wandeling midden in de nacht. Hij kende de weg niet en het was zo donker dat hij geen hand voor ogen kon zien. Opeens was er een bliksemschicht. Het moment duurde niet meer dan een seconde, maar de lichtflits verlichtte de hemel en plotseling zag de Boeddha de weg. Hij zag waar hij was en hoe hij zijn weg kon vervolgen. Af en toe heb je een bliksemflits nodig.

Ik probeer jou iets te laten zien, wat je eigenlijk niet kunt begrijpen. En dat ben je niet gewend. Je bent gewend om alles te begrijpen. Je bent gewend om te leven in een wereld die beperkt wordt door je ideeën over ruimte en tijd. Wat is de beperking van de tijd, wat is de beperking van een blad? Hoe lang hangt het blad aan een boom? Zes maanden, acht maanden? Hoe lang leeft een mens, 80 jaar? Acht maanden van het blad is 120 jaar voor de mens. Dat lijkt veel, maar het is heel weinig. Als je tevreden bent met 120 jaar, met de levensduur van een blad, is je hart te klein. Ik wil dat je een groter hart hebt, dat je het leven veel ruimer kunt zien. Ik wil niet dat je gevangen blijft zitten in je beperkende ideeën over tijd en ruimte. Het beperkende idee, dat je alleen maar een mens bent.

In de Diamant Soetra spreekt de Boeddha over de vier concepten die een mens moet overstijgen.

Het eerste concept is je opvatting over het zelf. Je denkt: ik ben niet jij en jij bent niet ik. Dat is de beperking van ruimte. Als je aan het blad denkt, vind je dat grappig. Natuurlijk is het blad niet alleen maar een blad. Je kijkt vanuit een andere dimensie naar het blad.

Het blad mist een dimensie om dat te kunnen zien, maar jij kunt de wortels zien. Je bent niet meer beperkt door de ruimte, je kijkt vanuit een andere dimensie. Als het om jezelf gaat, mis je die dimensie. Jij mist een dimensie, zonder te weten dat je die mist. Als je die dimensie ontdekt hebt, ben je gelukkig, wat er ook gebeurt. Je bent gelukkig, ook als je gaat vallen. Als een blad dat loskomt van een boom zweef je, dans je door de lucht en beland je op de grond. Je laat alles los, je bent niet bang want je hebt een andere dimensie gezien. Wij missen een dimensie, wij missen het inzicht om de totaliteit te kunnen zien.

Het tweede concept is: ik ben alleen maar een mens. Dat is niet zo. Je bent in principe ook een dier. Zoals je de dieren behandelt, zo behandel je jezelf. Ben je wel eens op zo'n plek geweest, waar ze kippen hun eieren laten leggen? Je kunt vanaf honderden meters de stank al ruiken. Je kunt de dieren niet zien, maar je voelt hun lijden, je beseft dat dit geen leven is. Als je dat voelt, weet je dat je meer bent dan een mens, en wil je geen goedkoop kippenvlees meer eten.

Een derde concept is: ik ben een levend wezen. Je maakt onderscheid tussen jezelf, een levend wezen, en zogenaamde levenloze dingen. Je denkt bijvoorbeeld dat een steen niet leeft, maar dat is niet waar. Stel, je eet groente en je denkt: dat leeft niet. Maar groente leeft ook. Je wordt beperkt door je zintuigen, je ziet niet dat groente ook lijdt. Als je dat niet ziet, zul je geen respect hebben voor groente. Omdat wij denken: ik ben een levend wezen, vernietigen we met gemak alles wat volgens ons niet leeft. Wij zijn begonnen met het water en de lucht te vervuilen. En inmiddels hebben we de aarde ernstig vervuild. Dat is zeer gewelddadig. Het heeft in zo'n mate plaatsgevonden, dat het niet meer te accepteren is.

In Vietnam plant men bij elk dorp een mangroveboom. De wortels van deze bomen worden langzaam heel groot. Het zijn heel stabiele bomen en ze leven honderden jaren. In elk dorp hebben ze zo’n boom. En de mensen geloven dat ze eerbied moeten tonen aan die boom. Ze bouwen een altaar bij de boom en beschouwen hem als een levend wezen. De grens tussen mensen en bomen is opgelost. Dat is wat de Diamant Soetra ons leert. Hij leert je om niet vast te zitten in het idee van levend wezen. Maar ook de Vietnamese cultuur raakt vervreemd van dit inzicht. De verlokking van geld en rijkdom doet het respect vervagen, en de oude bomen worden met steeds meer gemak omgezaagd. Wij slachten heel gemakkelijk dieren want dat levert geld op. We missen die ene dimensie.

Het vierde vergeten concept gaat over de tijd. De tijd dat je op aarde bent. Tachtig, negentig, of misschien wel honderd jaar. Je denkt: dat is mijn leven. De Diamant Soetra zegt dat dat niet waar is. Je leven is veel meer. Kijk naar het leven van een blad. Waarom tel je de tijd in de knop niet mee? Waarom tel je de tijd dat de knop in de wortel zit niet mee? Als je dat doet, komen er nog jaren bij. Hoe meer inzicht je hebt, hoe meer je kunt zien.

Ongeworteld

Ik ben een boek aan het schrijven in het Vietnamees. Jonge mensen blijken het fijn te vinden om mijn boeken te lezen, omdat ik geen boeddhistische termen gebruik. Mensen in Vietnam missen nu ook de diepte en worden daardoor gemakkelijk boos. Er gebeuren dingen die eerder niet voorkwamen in Vietnam. Ik zal een voorbeeld geven. Iemand met veel tatoeages komt ergens binnen en een ander zegt: "Jeetje, wat heb jij veel tatoeages, wat raar." De man met de tatoeages gaat naar huis, pakt een mes en steekt de ander neer. Dit is werkelijk gebeurd.

In Nederland is het leven ook gewelddadig geworden. Veel mensen doen anderen geweld aan. Bijvoorbeeld op het gebied van seksualiteit. Ik ken een man die zijn vrouw verdoofde met drugs en haar meenam naar een seksclub voor paren. Een soort orgie waar wel vijftig vrouwen en dertig mannen samenkomen om seks te hebben. Met eigen ogen zag de man hoe zijn vrouw door tientallen mannen werd verkracht. Dat is geweld. Zij vond het niet fijn, hij vond het wel fijn. Hij wilde het zien, het wond hem op. Maar hij had het fout, zijn inzicht was beperkt. Hij dacht dat het geluk was, maar het was geen geluk, het was lijden. Hij vertelde mij het verhaal met tranen in zijn ogen. "Het doet zo’n pijn, help mij om hieruit te komen. Ik dacht dat het geluk was."

Ik heb veel van dit soort verhalen gehoord. Geweld omdat er een leegte is, omdat de zin van het leven niet gezien wordt. Omdat er gedacht wordt dat het leven na ongeveer tachtig jaar afgelopen is, dat het zinloos is. Dus waarom zouden ze zich niet vermaken? Mensen zien hun wortels niet. Ze leven steeds meer als eenzame mensen die proberen te genieten zo lang het nog kan. Het geweld dat ontstaat, is niet te beschrijven. Niet te beschrijven! Kijk op internet, in de kranten, kijk hoeveel geweld wij elkaar aandoen vanwege onze onwetendheid over het leven.

Het is de hoogste tijd om je te realiseren dat je meer bent dan een blad. Hoe langer wij wachten, hoe meer wij vernietigen. Wij vernietigen een deel van onszelf. De mens is nog nooit zo eenzaam geweest. De mens heeft nog nooit zoveel moeten lijden. En dat komt omdat wij vastzitten in een verkeerd concept over onszelf, over de mens, over levende wezens, en over levensduur. We denken dat olie geen gevoel heeft, geen levend wezen is. En daarom heeft de mens zonder aarzeling de olie bijna opgebrand. Maar eigenlijk heb je jezelf opgebrand. En je weet het niet. Je denkt: het is maar olie en we hebben genoeg. We hebben miljoenen vaten olie uit de aarde gehaald, zonder dat wij weten wat er gebeurt als het steeds holler wordt onder het aardoppervlak.

Onze ogen en gedachten zijn te beperkt, we kunnen niet diep genoeg zien. De Diamant Soetra zegt ons dat dit ons beperkte idee van ruimte is, en van tijd.

Dus je moet niet zeggen, dat je je niet bewust hoeft te zijn van je wortels, want dan word je gewelddadig. Als je onwetend bent over jezelf, wil je je lijden niet zien. We leven in een wereld waar het inzicht in de leegte, het bewustzijn van die diepere dimensie, ontbreekt.

Veel van wat wij geluk noemen, is geen geluk. Door de misvatting dat wij maar één keer leven, hebben wij schade aan onszelf toegebracht. En dat noemen we geluk.

De Amerikaanse president Herbert Hoover beloofde elke Amerikaan een kip in de pan en een auto in de garage. Dat leek geluk, maar dat was het niet. De manier waarop je auto rijdt en kip eet is eigenlijk een vernietiging van je cultuur. Maar je bent beperkt door jouw waarneming. Je ziet niet dat het helemaal geen geluk is.

Er zijn mensen die tot de ontdekking komen dat geluk eigenlijk geen geluk is. En dat is een geluk. Dan heb je de kans om je echte geluk te ontdekken. Zoals een jonge man die pooier was en dacht dat zijn geluk lekker eten was, naar het bordeel gaan, een auto kopen. Totdat hij zag dat een van zijn meisjes zo mager was, dat ze er niet meer als een mens uitzag. Totdat hij besefte dat hij dat veroorzaakt had. "Ik heb haar drugs gegeven, ik wilde dat ze voor mij werkte, maar alles wat ik kon doen en kon kopen was eigenlijk geen geluk maar lijden." Hij wilde geen pooier meer zijn en stopte ermee. Dat is een verlichting. Verlichting is wanneer je ontdekt dat het lijden dat je voor geluk aanzag, in werkelijkheid lijden is.

We besteden veel tijd aan werken om geluk in het leven te bereiken. Maar wat we aanzien voor geluk is vaak lijden. Ik denk aan veel sterren, beroemde mensen die alles kunnen kopen wat ze willen. Ze zijn heel trots op zichzelf en willen eeuwig jong blijven. Ze geloven dat ze altijd talentvol moeten zijn en geïnspireerd om mooie dingen te schrijven. En ze denken dat ze daar drugs voor nodig hebben. Het is een veel gebruikte methode om altijd goed te blijven.

Kun je je voorstellen dat ik drugs zou moeten gebruiken om altijd een goede lezing te kunnen geven? Mijn inspiratie komt uit een heel andere bron, een bron waar ook een artiest veel aan zou hebben. Ik zou een retraite voor artiesten moeten geven, zodat ze een andere inspiratiebron kunnen ontdekken, want ze zijn afhankelijk van drugs en opereren zichzelf om mooi en succesvol te blijven.

Kijk met mij mee vanuit een andere dimensie, hoe noem je zo’n verslaving? Lijden.

Veel artiesten zijn jong gestorven. Michael Jackson is een goed voorbeeld. Hij was heel talentvol en heel eenzaam. Eigenlijk een van de eenzaamste mannen van de wereld. Als wij weigeren die andere dimensie te leren aanraken, zijn wij ook zo eenzaam.

Groter dan je denkt

Iedereen heeft recht op een gelukkig leven. Je bent veel meer dan je denkt. De vier concepten van de Diamant Soetra helpen je om je te bevrijden van je beperkende opvattingen over ruimte en tijd, zodat je je echte zelf aan kunt raken. Ik ben een wortel en als ik naar je kijk, zie ik ook jouw wortels. Ik zie jouw grote geluk, ik zie je echte geluk. Terwijl je aan het zoeken bent naar een beetje geluk in het leven, zie ik dat je al heel veel geluk hebt. Maar jij ziet het niet en lijdt veel meer dan nodig is, omdat je het lijden niet los kunt laten. Je bent veel meer dan het lijden, waarom laat je het niet los? Je bent veel meer dan je boosheid, je houdt je boosheid vast, waarom? Je denkt dat jij weet hoe het zit, dat jij gelijk hebt, en je wilt jouw gelijk niet opgeven. Je denkt dat je je boosheid, je gelijk, jouw waarheid bent.

Maar die waarheid is niet de waarheid, de waarheid is veel groter. De waarheid is dat je veel groter bent dan je boosheid en je gelijk. En dat geeft een enorme opluchting. Deze waarheid brengt vrede, zij geeft je de ervaring van geluk. Als je boos bent, ben je niet gelukkig, omdat je je boosheid vasthoudt. Ik heb vanmorgen de bladeren gezien en ik heb met ze gepraat: "Als het nodig is dan vallen jullie. Jullie hoeven niet bang te zijn, het komt goed. Dat is mijn belofte."

En dat beloof ik jullie ook. Het komt goed waar jullie ook zijn. Geniet van het leven. Je bent veel meer dan je denkt. Wees niet bang, het leven is heel mooi, veel mooier dan je denkt.

Cuong Lu is schrijver, geleerde, boeddhistisch psycholoog, leraar, geestelijk verzorger en sociaal hervormer. Hij is de oprichter van het Mind Only Instituut en voorzitter van de jaarlijkse International Conference on Buddhist Psychology.